Olav Andreasson Loen var bonde, kulturarbeidar og forfattar med sterkt engasjement i regionalt og lokalt kulturliv. Han var fødd 12. juli 1903 i Loen, Nordfjord og døydde same staden 6. juli 1984. Han var bonde heile livet. Av utdanning hadde han berre eitt år ved Voss Folkehøgskule (1920–21), der Lars Eskeland kom til å vere svært viktig. Han var tidleg engasjert i ungdomslaget og var leiar i Firda Ungdomslag frå 1950 til 1955. Loen var medlem av Kringkastingsrådet i 1959–66, og han fekk Stryn kommune sin kulturpris i 1981. Han tok initiativet til Årbok for Nordfjord og var skriftstyrar i bladet frå 1951 til 1979. Her bidrog han med ei rekkje artiklar.
Loen var sjølvlærd bokmann, og skreiv ei stor mengd bokmeldingar gjennom åra, i ulike lokalaviser, og i Gula Tidend og i Sunnmørsposten. Han var medlem av Norsk Litteraturkritikerlag.
Olav A. Loen skreiv mange større framhaldsforteljingar i tidskrift og aviser, såkalla utklippsbøker. Ottar Grepstad har funne 15 utklippsbøker av Loen i åra frå 1920 til 1934. Seks av dei er trykte i Unglyden, Noreg Ungdomslag sitt blad. Elles finn vi dei i ulike lokalaviser. (Oversyn over Loen sine utklippsbøker, sjå Grepstad 2022, s. 578 ff)
Både framhalds-forteljingane og dei første bøkene vart trykte under pseudonymet Olav Alvheim. Han debuterte i bokform med romanen Ung elsk i 1925. Seinare kom romanane Taterprinsessa (1946) og Trettandedagen (1958), og novellesamlinga Harde hender (1977). Bygda gav diktarsyn (1970) er ei samling med forfattarportrett. I 1980 kom diktsamlinga Det var deira draum. Loen skreiv også ei bok om forfattaren Ingvald Forsberg, ei gardssoge og var redaktør for to lokale jubileumsskrift.
I romanane og novellene byggjer Loen gjerne på lokalhistoriske hendingar og segner, i ei form som ligg populærlitteraturen nær. I Bygda gav diktarsyn trekkjer han fram forfattarar som han kjende seg i slekt med, skrivande menneske med bygdebakgrunn og med verdiar knytte til ungdomslag, målsak og folkehøgskule. Mellom forfattarane han skriv om i boka, finn vi Sigurd Eldegard, Petra Kvisli, Gro Holm, Amund Mork, Sigrun Okkenhaug, Sjur Bygd, Sigurd Kvåle, Knut Gjengedal og Leif Hasle.
TRE DIKT AV OLAV A. LOEN
(frå Det var deira draum, 1980)
EIT UTKANTMENNESKE
Eg stod på Løvebakken
og såg det yrande liv
i Tigerstaden.
Frå Fløyen såg eg
over Bergens hamn
der skip kom
og skip for
på det vide hav.
Men det var under Vardefjellet
i det lysmåla huset
med ark som eit fuglebur
eg høyrde til.
Der såg eg sola renne
og graset gro,
og der var eg venta
når eg steig inn.
DET VART ALDRI TID
Alle vil heim
til fiskarbåten
ved havet,
til tunbjørka
og sætervollen.
Det vart aldri tid.
Det vart berre
eit draumesyn.
Båten ligg kvelvd
i fjøra.
Tunbjørka står
mellom taklause hus
og sætervollen attgrodd
med nesler og skog.
VÅRT DAGLEGE BRØD
Vi treng brød,
ropar millionar som svelt,
men brødet treng ein åker
for å vekse og mognast.
Av jord under betong
og mellom klunger og tistlar
veks ingenting som gjev brød.
Plogen må leggje jorda svart.
Menneske må vere med
og få såkornet i jorda,
då først kan sol og regn
signe grøda.
Skulle det ikkje bli nok til alle,
kan vi kanskje overleve
om vi deler likt
med vår svoltne bror.
Det er berre eit matfat
til alle.
Vår jord
og vårt hav.
Ingen kan hente brødet
frå andre kloder,
Det er her vi skal dele
vårt daglege brød.
KJELDER
Reidar Djupedal: «Venetapet», Årbok for Nordfjord 1984. Sandane 1984
Ove Eide: «Å vite kvar ein høyrer til. Ein presentasjon av Olav A. Loens forfattarskap», Sogn og Fjordane magasin nr 3, 1984. Naustdal 1984
Ove Eide: «Bøker er vener du aldri vert lei av. Litt om Olav A. Loen si boksamling», Årbok for Nordfjord 1993. Sandane 1993
Ottar Grepstad: Bokhistorier. Bøker, forfattarar og forlag i norsk skriftkultur, Grepstad skriveri, Volda 2022
Forfattarside om Olav A. Loen på nettstaden «Forfattarar frå Sogn og Fjordane» http://forfattarar.sfj.no/olav-a-loen/
MERKNAD:
Denne artikkelen har vore publisert i ein tidlegare versjon i det nynorske nettleksikonet www.allkunne.no. Då Store norske leksikon (www.snl.no) tok over Allkunne i 2021, fann redaksjonen der ikkje plass for denne teksten og ei rekke andre som eg hadde skrive for Allkunne. 26 av desse vert no publiserte her på nettstaden pederhuset.no, alle i meir eller mindre justert/revidert form. Desse litterære påminningane har nummer frå og med 21 til og med 46 (LP 21- LP 46). Til skilnad frå artiklane i Allkunne har det no vorte plass til eit utval litterære tekstar av dei fleste forfattarane.
Comments